سندرم روده تحریک پذیر؛ علائم، دلایل و راه های درمان - سبزوار امروز

عموما تعداد محدودی از افراد مبتلا به این سندرم علائم و نشانه های شدیدی از خود بروز می دهند. بیشتر مبتلایان می توانند با مدیریت رژیم غذایی، سبک زندگی و استرس علائم خود را کنترل نمایند. علائم شدیدتر را هم می توان با دارو و مشاوره درمان کرد.

برخی از پژوهشگران معتقدند که این اختلال گوارشی ناشی از نقص در ارتباط بین روده و مغز است. با این حال تحقیقات درباره دلیل ابتلای افراد به این بیماری هنوز ادامه دارد و محققین شواهد فزاینده ای یافته اند که نشان می دهد میکروب ها در حین گاستروانتریت عفونی ممکن است یک واکنش طولانی مدت ایجاد نمایند؛ حتی ممکن است روزی چنین نتیجه گیری گردد که روده این افراد به طور خاص به استرس یا برخی غذاها حساس است.

تخمین زده می گردد که حدود 12 درصد از عظیمسالان با این اختلال دست و پنجه نرم می نمایند. همچنین تحقیقات نشان داده که زنان دو برابر بیشتر از مردان به این سندرم مبتلا می شوند و این بیماری در افراد زیر 50 سال شیوع بیشتری دارد.

پزشکان از این بیماری همچنین به عنوان کولیت اسپاستیک، کولیت مخاطی و روده عظیم عصبی یاد می نمایند. این سندرم یک بیماری مزمن است. با این حال، علائم آن طی سالیان تغییر می نماید. با یادگیری مدیریت شرایط، علائم بیماری معمولا بهبود می یابد.

در این مقاله از خبرنگاران مگ ما درباره علائم، علل و شیوه درمان و چگونگی تأثیر رژیم غذایی بر سندرم روده تحریک پذیر بحث می کنیم. با ما همراه باشید.

علائم

شایع ترین علائم سندرم روده تحریک پذیر به توضیح زیر هستند؛

• تغییر در حرکات روده ای
• درد و گرفتگی شکم، که اغلب پس از دفع مدفوع کاهش می یابد.
• احساس خالی نبودن روده پس از دفع مدفوع
• دفع بیش از حد گاز
• دفع مخاط از مقعد
• احتیاج فوری و ناگهانی به استفاده از سرویس بهداشتی
• تورم یا نفخ شکم

علائم این بیماری اغلب بعد از خوردن غذا بدتر می شوند. تحریک روده ممکن است چندین روز طول بکشد و سپس علائم بهبود می یابند یا به طور کامل برطرف می شوند.

علائم و نشانه های این اختلال در افراد مختلف، متفاوت است. این علائم اغلب شبیه علائم بیماری ها و اختلالات دیگر هستند و می توانند ارگان های مختلف بدن را تحت تأثیر خود قرار دهند.

این نشانه ها معمولا شامل موارد زیر است؛

• تکرر ادرار
• هالیتوز، یا بوی بد دهان
• سردرد
• درد مفاصل یا عضلات
• خستگی مزمن
• در زنان، رابطه جنسی دردناک یا دیس پارونی
• قاعدگی های نامنظم

در مبتلایان به این بیماری اضطراب و افسردگی هم ممکن است رخ دهد که اغلب به دلیل احساس ناراحتی و خجالت ناشی از این بیماری است.

رژیم غذایی

رژیم غذایی می تواند در ایجاد علائم این بیماری نقش بسزایی داشته باشد.

علائم این سندرم اغلب پس از مصرف برخی از مواد غذایی مانند شکلات، شیر یا الکل بدتر می شوند. یعنی ممکن است باعث بروز یبوست یا اسهال شوند.

برخی از میوه ها، سبزیجات و نوشابه های گازدار باعث ایجاد نفخ و ناراحتی گوارشی می شوند. هنوز تعیین نیست که آیا آلرژی غذایی در بروز این نشانه ها نقش دارد یا عدم تحمل دستگاه گوارش.

غذاهایی که در بیماران مبتلا به این اختلال گوارشی معمولا باعث بروز گرفتگی یا نفخ شکمی می گردد، شامل اقلام زیر است؛

• لوبیا
• کرفس
• پیاز
• هویج
• کشمش
• موز
• زردآلو
• آلو خشک
• جوانه بروکسل
• چوب بری
• شیرینی

غذاهای دیگری که می توانند باعث تحریک روده افراد مبتلا به این بیماری شوند در ادامه آمده اند؛

• محصولات لبنی
• آدامس بدون قند
• برخی از آب نبات ها
• محصولی حاوی کافئین

اقدامات مرتبط به رژیم غذایی که به فرد یاری می نماید خطر تحریک شدن روده را کاهش دهد شامل کارهای زیر است؛

مدیریت مصرف فیبر: برخی از افراد مبتلا به این اختلال باید میزان فیبر دریافتی خود را افزایش دهند، در حالی که برخی دیگر از این افراد باید مقدار مصرف فیبر خود را کاهش دهند. سطح متعادل فیبر در رژیم غذایی فرد می تواند به هضم سالم و بدون تحریک روده یاری کند.

مکمل های پروبیوتیک: مصرف پروبیوتیک ها می تواند به برخی از افراد مبتلا به این بیماری یاری کند. پروبیوتیک ها باکتری های مفیدی هستند که به سلامت روده یاری می نمایند. ممکن است فرد بلافاصله اثرات مصرف پروبیوتیک را احساس نکند، بنابراین باید مصرف آن ها را برای چند هفته ادامه دهد تا تأثیرشان را بر روی سلامت روده خود ارزیابی کند.

ثبت رویدادهای غذایی: ثبت سوابق مرتبط به غذاهای خاص و ارزیابی تأثیرات جسمی آن ها به فرد یاری می نماید تا غذاهای تحریک نماینده روده را شناسایی کند.

تغییر در عادات غذایی هم می تواند به کنترل علائم این سندرم یاری کند. هیچ رژیم غذایی برای همه افراد مبتلا به این اختلال مفید نیست. بنابراین، معمولا یک فرد برای یافتن یک رژیم غذایی راحت و سازگار احتیاج به گذراندن مراحل آزمایش و خطا دارد.

علل بروز سندرم روده تحریک پذیر

هنوز تعیین نیست که چه عواملی باعث به وجود آمدن سندرم روده تحریک پذیر می گردد، اما متخصصان معتقدند که عوامل میکروبی ممکن است نقشی اساسی در شکل گیری این اختلال داشته باشد.

دانشمندان این سندرم را همچنین با مسمومیت غذایی مرتبط می دانند. در حقیقت، از هر 9 نفر که مسمومیت غذایی را تجربه می نمایند، بعدا 1 نفر دچار سندرم روده تحریک پذیر می گردد. به نظر می رسد میکروب های درگیر در گاستروانتریت عفونی ممکن است بر روی سیستم ایمنی بدن تأثیراتی داشته باشند که منجر به تغییرات طولانی مدت در روده می گردد.

عوامل دیگری که ممکن است در شکل گیری این اختلال نقش داشته باشند به توضیح زیر هستند؛

• رژیم غذایی
• عوامل محیطی مانند استرس
• عوامل ژنتیکی
• هورمون ها
• اندام های گوارشی با حساسیت زیاد به درد
• پاسخ غیرمعمول به عفونت
• نقص در عضلاتی که غذا را در بدن حرکت می دهند.
• ناتوانی سیستم اعصاب مرکزی (CNS) در کنترل سیستم هاضمه
• شرایط روحی و روانی فرد هم می تواند در ایجاد سندرم روده تحریک پذیر نقش داشته باشد. افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این سندرم هستند.

سندرم روده تحریک پذیر مسری نیست و ارتباطی هم با انواع سرطان ندارد.

تغییرات هورمونی می تواند علائم این بیماری را وخیم تر کند. به عنوان مثال، علائم سندرم روده تحریک پذیر معمولا در زنان در نزدیکی زمان قاعدگی شدیدتر است.

عفونت هایی مانند گاستروانتریت هم ممکن است باعث سندرم روده تحریک پذیر پس از عفونت (PI-IBS) شوند.

آیا سندرم روده تحریک پذیر قابل درمان است؟

هیچ درمان قطعی برای سندرم روده تحریک پذیر وجود ندارد. با این حال اگر فرد مبتلا به این سندرم از عوامل تحریک نماینده روده جلوگیری کند، رژیم غذایی را تنظیم کند و از دستورات پزشک خود پیروی کند، می تواند به طور قابل توجهی خطر بروز تحریک روده و ناراحتی گوارشی را کاهش دهد.

هدف از گزینه های درمانی موجود برای سندرم روده تحریک پذیر، کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی مبتلایان است.

درمان سندرم روده تحریک پذیر

درمان سندرم روده تحریک پذیر معمولا شامل اعمال برخی از تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی و همچنین یادگیری نحوه کنترل استرس است.

مدیریت رژیم غذایی

مراحل زیر می تواند به کاهش و بهبود علائم یاری کند؛

• اجتناب از جایگزین های شکر در برخی از آدامس ها، غذاهای رژیمی و شیرینی های بدون قند، زیرا این مواد می توانند باعث اسهال شوند.
• مصرف مواد غذایی بر پایه جو دوسر برای کاهش گاز یا نفخ شکم
• صرف تمام وعده های غذایی
• غذا خوردن در یک ساعت تعیین به طور روزانه
• آهسته غذا خوردن
• محدود کردن مصرف الکل
• خودداری از مصرف نوشیدنی های شیرین و گازدار مانند نوشابه
• محدود کردن مصرف برخی میوه ها و سبزیجات
• نوشیدن حداقل 8 فنجان مایعات در روز

پرهیز از مصرف گلوتن هم می تواند خطر تحریک روده را کاهش دهد. در حال حاضر محصولات غذایی فاقد گلوتن به طور گسترده در دسترس هستند.

اضطراب و استرس

کارهای زیر ممکن است به کاهش یا تسکین علائم سندرم روده تحریک پذیر یاری کند؛

• تکنیک های آرام سازی، از جمله ورزش یا مراقبه
• تمریناتی مانند تای چی یا یوگا
• ورزش جسمانی منظم
• مشاوره استرس یا درمان شناختی رفتاری (CBT)

دارو درمانی

داروهای زیر می تواند به بهبود علائم سندرم روده تحریک پذیر یاری نمایند؛

داروهای ضد اسپاسم: این داروها با شل کردن عضلات روده، گرفتگی و درد شکمی را کاهش می دهند.

ملین ها: این داروها می توانند به فرد در برطرف یبوست یاری نمایند. افراد باید با احتیاط از آن ها استفاده نمایند.

داروهای ضد تحرک: این داروها می توانند علائم اسهال را کاهش دهند. یکی از گزینه های متداول لوپرامید است که باعث کاهش سرعت انقباضات عضلات روده می گردد.

داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای: این داروها اغلب به کاهش درد و گرفتگی شکم یاری می نمایند.

داروهای اختصاصی برای درمان سندرم روده تحریک پذیر شامل اقلام زیر هستند؛

• آلوسترون: برای درمان اسهال در زنان مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر
• آمیتیزا: برای درمان یبوست غالب در زنان مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر
• ریفاکسیمین: آنتی بیوتیکی است که می تواند به کاهش اسهال در افراد مبتلا به مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر یاری کند.
• الوکسادولین

این ها معمولا آخرین خط درمان هستند که وقتی تغییر شیوه زندگی یا مداخلات درمانی شکست خورده اند و علائم همچنان شدید هستند، استفاده می شوند.

درمان روان شناختی

برخی از افراد درمان روان شناختی را در کاهش علایم مربوط به تحریک روده مفید می دانند؛

هیپنوتیزم درمانی: این نوع درمان می تواند در تغییر نحوه پاسخ دادن ذهن ناخودآگاه به علائم جسمی یاری کند.

درمان شناختی رفتاری: این نوع درمان به افراد یاری می نماید تا به وسیله تکنیک های آرام سازی و نگرش مثبت، استراتژی هایی برای واکنش متفاوت به شرایط ایجاد نمایند.

ورزش هم می تواند به کاهش علائم این بیماری در برخی افراد یاری کند.

مطالعات پژوهشگران درباره ارتباط احتمالی بین این سندرم و فعالیت میکروبی، امیدهایی را به وجود آورده که روزی، درمان های جدیدتری در دسترس قرار بگیرند که تحریک روده را به حداقل میزان ممکن خود برسانند.

تشخیص سندرم روده تحریک پذیر

تا همین اواخر، هیچ روش آزمایشگاهی خاصی برای تشخیص سندرم روده تحریک پذیر وجود نداشت. با این حال، متخصصان اکنون یک نوع آزمایش خون ایجاد نموده اند که می تواند به طور دقیق تعیین کند آیا فرد مبتلا به این سندرم هست یا نه.

در حین تشخیص، پزشک باید احتمال وجود بیماری های دیگری را که علائمی مشابه این سندرم ایجاد می نماید، رد کند. پزشکان همچنین از روش تعیینی برای دسته بندی علائم پیروی می نمایند.

سه گونه اصلی از سندرم روده تحریک پذیر وجود دارد؛

سندرم روده تحریک پذیر با یبوست: فرد دچار درد معده، ناراحتی گوارشی، نفخ، حرکات نامنظم روده همراه با تأخیر و دفع مدفوع سفت یا برآمده.

سندرم روده تحریک پذیر با اسهال: درد معده، ناراحتی گوارشی، احتیاج فوری به توالت، حرکات روده ای بسیار مکرر به همراه مدفوع آبکی یا شل.

سندرم روده تحریک پذیر با الگوی مدفوع متناوب: فرد هم حالت یبوست و هم اسهال را به طور متناوب تجربه می نماید.

بسیاری از افراد به مرور زمان انواع مختلف این سندرم را تجربه می نمایند. پزشک معمولا می تواند این بیماری را با پرسیدن علائم و پرسش هایی تعیین تشخیص بدهد، به عنوان مثال:

• آیا در عادات روده ای شما یعنی بروز حالات اسهال یا یبوست، تغییری ایجاد شده است؟
• آیا درد و ناراحتی در شکمی دارید؟
• هر چند وقت یک بار احساس نفخ می کنید؟

آزمایش خون می تواند به رد سایر شرایط احتمالی یاری کند، از جمله:

• عدم تحمل لاکتوز
• رشد بیش از حد باکتری در روده کوچک
• بیماری سلیاک

اگر علائم یا نشانه های خاصی دال بر یک بیماری دیگر مشاهده شد، ممکن است آزمایش های بیشتر لازم باشد. این علائم شامل:

• کم خونی
• تورم موضعی در مقعد و شکم
• کاهش وزن بدون دلیل
• درد شکمی در شب ها
• وخیم تر شدن تدریجی علائم
• دفع مقادیر قابل توجه خون در مدفوع
• سابقه خانوادگی بیماری التهابی روده، سرطان روده عظیم یا بیماری سلیاک

ممکن است افرادی که سابقه سرطان تخمدان دارند یا افراد بالای 60 سال با تغییر عادات روده ای، احتیاج به آزمایش های بیشتر داشته باشند. این نشانه ها می تواند دال بر احتمال ابتلا به سرطان روده باشد.

عوامل خطرساز

آنالیز 38 مطالعه انجام شده در سال 2019، نشان می دهد که ویژگی ها و شرایط زیر می تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد؛

• ورم معده و روده
• افزایش سن
• سابقه اضطراب یا افسردگی
• استرس
• استفاده بیش از حد از مراقبت های پزشکی
• سابقه خانوادگی سندرم روده تحریک پذیر
• درد
• اختلالات خواب

تحقیقات درباره این سندرم با هدف توسعه اقدامات پیشگیرانه افزایش یافته است و شیوه های درمانی جدید در حال شکل گیری و توسعه است.

در حال حاضر، توجه به رژیم غذایی و مدیریت استرس بهترین روش ها برای جلوگیری از تحریک روده و احساسات ناخوشایند مربوط به آن است.

منبع: Medical News Today