آنتی اکسیدان چیست و چه کارکردی در بدن ما دارد؟ - سبزوار امروز

آنتی اکسیدان چیست و چه نقشی در بدن دارد؟

برای شناخت نقش آنتی اکسیدان ابتدا باید بدانیم منظور از آنتی اکسیدان چیست؟ آنتی اکسیدان ها مولکول هایی هستند که از اکسیداسیون سلول ها در سراسر بدن جلوگیری می نمایند. بدن از اکسیژن برای متابولیسم سلول های زنده استفاده می نماید. هنگامی که سلول ها اکسیژن را برای حفظ حیات و سوخت رسانی متابولیزه می نمایند، رادیکال های آزاد ایجاد می شوند. رادیکال های آزاد، هنگام تبدیل غذا به انرژی نیز ایجاد می شوند. هرچند این مولکول ها به طور طبیعی در طی فرآیندهای متابولیک فراوری می شوند اما ممکن است تحت تأثیر عوامل محیطی مانند آلودگی، تشعشع و سیگار نیز فراوری شوند.

رادیکال آزاد یک مولکول ناپایدار است که اغلب در بدن تثبیت می گردد. رادیکال های آزاد به منظور تثبیت و از آنجایی که ظرفیت پذیرش الکترون را در ساختار خود دارند، الکترون ها را از سایر مولکول های اطراف بدن می دزدند. این اتفاق به عنوان آسیب اکسیداتیو شناخته می گردد و می تواند در طیف وسیعی از آسیب به پروتئین ها، مولکول ها و ژن ها در بدن باشد. آنتی اکسیدان ها این رادیکال های آزاد را غیبرطرفال نموده و یک مولکول پایدار ایجاد می نمایند. بنابراین از اکسیداسیون که به سلول ها آسیب می رساند، جلوگیری می نمایند. این کار به شکستن یک واکنش زنجیره ای که می تواند مولکول های دیگر در سلول و سایر سلول های بدن را تحت تاثیر قرار دهد، یاری می نماید. گاهی اوقات به آنتی اکسیدان شکارچی رادیکال آزاد نیز می گویند.

آنتی اکسیدان نقش های مختلفی در بدن دارد که برخی از آن ها عمل به عنوان اهدا نماینده الکترون به رادیکال آزاد، کاهش گونه های فعال اکسیژن (ROS) یا بازسازی سایر آنتی اکسیدان ها مانند توکوفرول ها هستند.

آنتی اکسیدان ها رادیکال های آزاد را به وسیله مکانیسم های مختلفی خنثی می نمایند که به طور نمونه می توان به اهدای الکترون، شکستن زنجیره های رادیکال آزاد و عملکرد آنزیمی اشاره نمود. بدن با حفظ تعادل میان رادیکال های آزاد و آنتی اکسیدان ها، می تواند استرس اکسیداتیو را به حداقل برساند و سلامت سلولی را حفظ کند.

آنتی اکسیدان برای چیست و چه کارایی دارد؟

حال که متوجه شدید آنتی اکسیدان چیست، باید کاربرد آن در بدن انسان را بدانید. در ادامه، با 4 کاربرد مهم آنتی اکسیدان ها برای بدن آشنا می شوید.

1. اهدانمایندگان الکترون

یکی از کارایی های اصلی آنتی اکسیدان ها توانایی آن ها در اهدای الکترون به رادیکال های آزاد است. رادیکال های آزاد مولکول های ناپایدار با الکترون های جفت نشده هستند که می توانند باعث آسیب اکسیداتیو شوند.

2. واکنش های ردوکس (Redox)

آنتی اکسیدان ها در واکنش های ردوکس (اکسایش و کاهش) شرکت می نمایند، جایی که تحت اکسیداسیون قرار می گیرند تا رادیکال های آزاد را خنثی نمایند و متعاقباً به حالت اولیه خود کاهش می یابند. این فرایند به تعادل سطوح ردوکس در سلول ها و بافت ها یاری می نماید و سلامت سلولی را حفظ می نماید.

3. قابلیت های بازسازی

برخی از آنتی اکسیدان ها توانایی بازسازی سایر آنتی اکسیدان ها را دارند. به عنوان مثال، ویتامین C می تواند ویتامین E را پس از خنثی کردن یک رادیکال آزاد بازسازی کند و به ویتامین E اجازه دهد نقش محافظتی خود را ادامه دهد. این قابلیت بازسازی، اثربخشی کلی دفاع آنتی اکسیدانی را افزایش می دهد.

4. فعالیت آنزیمی

برخی از آنتی اکسیدان ها به عنوان آنزیم عمل می نمایند. این آنتی اکسیدان های آنزیمی مانند سوپراکسید دیسموتاز (SOD) کاتالاز و گلوتاتیون پراکسیداز، نقش مهمی در خنثی کردن انواع خاصی از رادیکال های آزاد و کاهش استرس اکسیداتیو در سلول ها دارند.

معرفی انواع آنتی اکسیدان

برترین راه برای دریافت آنتی اکسیدان های اضافی به وسیله برخی غذاها و ویتامین ها است. آنتی اکسیدان های رایج عبارت اند از:

• ویتامین A
• ویتامین C
• ویتامین E
• بتاکاروتن
• لیکوپن
• لوتئین
• سلنیوم

اما ممکن است از خود بپرسید که آنتی اکسیدان خوراکی چیست؟ شما می توانید بیشتر این آنتی اکسیدان ها را با خوردن یک رژیم غذایی سالم دریافت کنید. این رژِم شامل ترکیبی از میوه ها و سبزیجات مختلف است. غلات کامل، دانه های خوراکی و آجیل نیز مواد مغذی خوبی را فراهم می نمایند.

ویتامین A در شیر، کره، تخم مرغ و جگر وجود دارد. ویتامین C در بیشتر میوه ها و سبزیجات یافت می گردد. میوه هایی مانند انواع توت ها، پرتقال، کیوی، طالبی و پاپایا آنتی اکسیدان های ضروری را تامین می نمایند. سبزیجاتی مانند کلم بروکلی، فلفل دلمه ای، گوجه فرنگی، گل کلم، کلم بروکلی و کلم پیچ نیز انتخاب های خوبی هستند.

ویتامین E در برخی آجیل ها و دانه های خوراکی وجود دارد. به عنوان مثال، بادام، تخمه آفتابگردان، فندق و بادام زمینی حاوی ویتامین E هستند. بعلاوه می توان آن را در سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج و کلم پیچ و بعلاوه روغن سویا، آفتابگردان، ذرت و کانولا پیدا کرد.

بتاکاروتن در میوه ها و سبزیجات با رنگ روشن وجود دارد. میوه هایی مانند هلو، زردآلو، پاپایا، انبه و طالبی بخورید. سبزیجاتی مانند هویج، نخود فرنگی، کلم بروکلی، کدو حلوایی و سیب زمینی شیرین بخورید. بعلاوه در برخی از سبزیجات سبز برگ مانند سبزی چغندر، اسفناج و کلم پیچ وجود دارد.

لیکوپن در بسیاری از میوه ها و سبزیجات صورتی و قرمز وجود دارد. این موارد شامل گریپ فروت، هندوانه، زردآلو و گوجه فرنگی است. لوتئین در سبزیجات سبز برگ مانند اسفناج، کلم سبز و کلم پیچ وجود دارد. بعلاوه می توانید آن را در کلم بروکلی، ذرت، نخود فرنگی، پاپایا و پرتقال پیدا کنید. سلنیوم نیز در پاستا، نان و غلات از جمله ذرت، گندم و برنج وجود دارد. می توانید آن را در محصولات حیوانی مانند گوشت گاو، ماهی، بوقلمون و مرغ پیدا کنید. بعلاوه در بسیاری از مغزها، حبوبات، تخم مرغ و پنیر نیز موجود است.

هر آنتی اکسیدان ترکیب شیمیایی متفاوتی دارد. هر کدام فواید سلامتی متفاوتی دارند. مصرف بیش از حد یک آنتی اکسیدان می تواند مضر باشد. قبل از تغییر رژیم غذایی یا مصرف مکمل ها و خرید آنتی اکسیدان برای مو یا سایر موارد با پزشک خود صحبت کنید.

ترکیبات آنتی اکسیدان چیست؟

آنتی اکسیدان ها بر اساس مکانیسم خود به سه نوع ترکیب مختلف تقسیم می شوند که عبارت اند از:

• آنتی اکسیدان های اولیه: این نوع آنتی اکسیدان ها اساساً به عنوان نابودگران رادیکال های آزاد عمل می نمایند. آنتی اکسیدان های اولیه آنزیم های آنتی اکسیدانی مهمی هستند که قطعا به وسیله بدن ما فراوری می شوند. این آنزیم های آنتی اکسیدانی داخلی به عنوان قوی ترین دفاع بدن ما در برابر رادیکال های آزاد و واکنش های التهابی مضر عمل می نمایند. تنها 3 آنتی اکسیدان اولیه به نام های کاتالاز (CAT)، گلوتاتیون پراکسیداز (GPX) و SOD وجود دارد.

• آنتی اکسیدان های ثانویه: این آنتی اکسیدان ها با تاخیر در آغاز زنجیره عمل می نمایند و بعلاوه آنتی اکسیدان های پیشگیرانه مهمی هستند. آنتی اکسیدان های ثانویه که اغلب به عنوان تجزیه نماینده های هیدروپراکسید شناخته می شوند، برای تبدیل هیدروپراکسیدها به محصولات غیر رادیکال، غیر واکنشی و از نظر حرارتی پایدار عمل می نمایند. برای ایجاد اثرات تثبیت نماینده هم افزایی، آن ها اغلب در ترکیب با آنتی اکسیدان های اولیه استفاده می شوند. گلوکز-6-فسفات دهیدروژناز، گلوتاتیون ردوکتاز، یوبی کینون و گلوتاتیون s ترانسفراز، آنتی اکسیدان های ثانویه هستند. آهن، مس، روی، منگنز و سلنیوم نیز فعالیت آنزیم های آنتی اکسیدانی را افزایش می دهند.

• آنتی اکسیدان های درجه سوم: اکسیدان های درجه سوم مولکول های اکسید شده را ترمیم می نمایند و عملکرد آنها (برخی از آنزیم های DNA، آنزیم های پروتئولیتیک و غیره) به وسیله منابعی مانند آنتی اکسیدان های متوالی یا رژیم غذایی انجام می گردد.

آنتی اکسیدان ها، متشکل از مواد مغذی مانند ویتامین C و E و کاروتنوئیدها، می توانند به محافظت از سلول ها در برابر آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد یاری نمایند. سایر آنتی اکسیدان های طبیعی شامل تانن ها، فلاونوئیدها، لیگنان ها و فنل ها هستند. غذاهای گیاهی برترین منابع هستند. این غذاها شامل غلات کامل، سبزی جات، میوه ها، دانه های خوراکی، آجیل، ادویه جات، ترشی جات و حتی کاکائو است اما آنتی اکسیدان های طبیعی چیست؟ آنتی اکسیدان در چیست؟ به طور خاص میوه ها، سبزیجات و غلات کامل سرشار از آنتی اکسیدان هستند و بعلاوه معمولاً فیبر بالا، چربی اشباع شده و کلسترول کم دارند و منابع خوبی از ویتامین ها و مواد معدنی هستند.

گلوتاتیون در میان آنتی اکسیدان هایی که بدن ما فراوری می نماید موثرترین است. گلوتاتیون ترکیبی از 3 اسید آمینه است که به وسیله روده ها و سیستم گردش خون با پیری مقابله می نماید. بعلاوه خواص ضد پیری قوی دارد، از سلول ها، بافت ها و اندام های بدن محافظت می نماید و همچنان آن ها را جوان نگه می دارد.

خواص و تاثیر آنتی اکسیدان چیست؟

آنتی اکسیدان ها اغلب با فوایدی که برای سلامتی دارند شناخته می شوند. آن ها نقش مهمی در محافظت از سلول ها و بافت ها در برابر آسیب های ناشی از استرس اکسیداتیو و رادیکال های آزاد دارند. این آسیب باعث ابتلای شما به بیماری ها و مسائل مزمن مختلف می شوند. در ادامه، با 10 خاصیت آنتی اکسیدان بیشتر آشنا می شوید.

1. کاهش خطر بیماری های مزمن

آنتی اکسیدان ها به علت قابلیتی که در کاهش خطر ابتلا به بیماری های مزمن دارند شناخته شده هستند، از جمله این خواص عبارت اند از:

• بیماری های قلبی: آنتی اکسیدان هایی مانند ویتامین C و E و بعلاوه پلی فنول ها با کاهش التهاب، جلوگیری از آسیب اکسیداتیو به کلسترول LDL و بهبود عملکرد درون رگ ها، سلامت قلب را بهبود می بخشند. این اثرات می تواند به کاهش خطر تنگ شدن عروق و سایر بیماری های قلبی عروقی یاری کند.

• سرطان: آنتی اکسیدان ها با خنثی کردن رادیکال های آزاد که می توانند به DNA آسیب رسانده و منجر به جهش های سرطانی شوند، به کاهش خطر ابتلا به انواع خاصی از سرطان یاری می نمایند. به عنوان مثال، بتاکاروتن و لیکوپن با کاهش خطر ابتلا به سرطان پروستات مرتبط هستند، در حالی که فلاونوئیدها و پلی فنول های موجود در میوه ها و سبزیجات با کاهش خطر ابتلا به سرطان های مختلف مرتبط هستند.

• دیابت: استرس اکسیداتیو در ایجاد مقاومت به انسولین و دیابت نوع 2 نقش دارد. آنتی اکسیدان هایی مانند آلفا لیپوئیک اسید و ویتامین C می توانند به بهبود حساسیت به انسولین و کاهش سطح قند خون یاری نمایند و خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهند.

2. تقویت عملکرد ایمنی

داشتن یک سیستم ایمنی قوی برای دفاع از بدن در برابر عفونت ها و بیماری ها لازم است. آنتی اکسیدان ها عملکرد سیستم ایمنی را با موارد زیر تقویت می نمایند. این ریزمغذی ها به محافظت از سلول های ایمنی در برابر آسیب اکسیداتیو یاری می نمایند و عمل آن ها را در مبارزه با پاتوژن ها و مواد مضر، موثر می سازند. آنتی اکسیدان هایی مانند کورکومین و رسوراترول نیز دارای خواص ضد التهابی هستند که به حفظ واکنش ایمنی متعادل و کاهش التهاب مزمن یاری می نماید. برخی آنتی اکسیدان ها مانند ویتامین C و ویتامین E هم در فراوری و فعالیت گلبول های سفید خون که برای دفاع ایمنی حیاتی هستند، نقش حمایتی دارند.

3. محافظت از سلامت پوست

آنتی اکسیدان برای پوست بسیار مفید است و در حفظ سلامت آن نقش مهمی دارد. آنتی اکسیدان هایی مانند ویتامین C، ویتامین E و بتاکاروتن به محافظت از پوست در برابر آسیب های ناشی از اشعه ماوراء بنفش و آلودگی یاری می نمایند که منجر به کاهش چین و چروک پوست، خطوط ریز و لک های پیری می گردد. ویتامین C برای سنتز کلاژن و بهبود زخم و حفظ خاصیت ارتجاعی پوست لازم است. این آنتی اکسیدان ها می توانند به روند بهبود آسیب های پوستی سرعت بدهند.

آنتی اکسیدان هایی مانند نیاسینامید و عصاره چای سبز نیز به محافظت از پوست در برابر آسیب های نور خورشید یاری می نماید و خطر آفتاب سوختگی و پیری پوست ناشی از تابش نور را کاهش می دهد.

4. یاری به سلامت مغز

مغز به شدت در معرض استرس اکسیداتیو است که می تواند باعث ابتلا به بیماری های عصبی گردد. آنتی اکسیدان ها از سلامت مغز حمایت می نمایند. آنتی اکسیدان هایی مانند ویتامین E، فلاونوئیدها و کورکومین عملکرد شناختی را بهبود می بخشند و از ابتلا به زوال شناختی مرتبط با افزایش سن و بیماری های عصبی مانند بیماری آلزایمر پیش گیری می نمایند.

برخی آنتی اکسیدان ها، از جمله آن هایی که در انواع توت ها و آجیل یافت می شوند نیز می توانند به بهبود حافظه، تمرکز و عملکرد کلی شناختی یاری نمایند. به علاوه، آنتی اکسیدان ها با خواص ضد التهابی خود به کاهش التهاب عصبی یاری نموده و از سلامت مغز محافظت می نمایند.

5. بهبود سلامت چشم

آنتی اکسیدان ها برای حفظ سلامت بینایی و پیشگیری از ابتلا به بیماری های چشمی ضروری هستند. ویتامین های C و E به همراه کاروتنوئیدها به جلوگیری از آسیب اکسیداتیو به عدسی چشم یاری می نمایند و خطر تشکیل آب مروارید را کاهش می دهند. آنتی اکسیدان هایی مانند ویتامین A که در بدن به رتینول تبدیل می گردد هم برای حفظ سلامت بینایی و محافظت از سلامت کلی چشم ضروری هستند.

6. ارتقاء سلامت قلب و عروق

آنتی اکسیدان ها علاوه بر کاهش خطر بیماری قلبی، از سلامت قلب و عروق نیز حفاظت می نمایند. این ریزمغذی ها با کاهش آسیب اکسیداتیو به سلول های درون رگ ها، بهبود جریان خون و کاهش فشار خون به حفظ سلامت رگ های خونی یاری می نمایند. آنتی اکسیدان ها از کلسترول LDL در برابر آسیب اکسیداتیو نیز محافظت می نمایند که می تواند منجر به تشکیل پلاک در شریان ها و افزایش خطر بیماری قلبی گردد.

بعلاوه، برخی از آنتی اکسیدان ها، مانند پلی فنول های موجود در چای سبز، می توانند با کاهش سطح کلسترول LDL اکسید شده و افزایش کلسترول HDL به بهبود کلسترول یاری نمایند.

7. یاری به سم زدایی

آنتی اکسیدان ها در فرایند سم زدایی بدن نقش دارند. کبد مسئول سم زدایی مواد مضر در بدن است. آنتی اکسیدان هایی مانند گلوتاتیون به حمایت از عملکرد کبد و افزایش توانایی بدن برای دفع سموم یاری می نمایند.

علاوه براین، آنتی اکسیدان ها به خنثی کردن و از بین بردن سموم فراوری شده در فرایندهای متابولیک یا قرار گرفتن در معرض محیط ناسالم یاری می نمایند و خطر آسیب اکسیداتیو را کاهش می دهند.

8. بهبود سلامت دستگاه گوارش

آنتی اکسیدان های دارای خواص ضد التهابی می توانند به تسکین التهاب در دستگاه گوارش یاری نمایند. این اتفاق علائم بیماری های التهابی روده مانند بیماری کرون و زخم التهاب روده بزرگ را کاهش می دهد. به علاوه، آنتی اکسیدان ها به حفظ تعادل باکتری های موجود در روده یاری می نمایند که برای هضم، جذب مواد مغذی و سلامت کلی روده لازم است.

آنتی اکسیدان های موجود در میوه ها و سبزیجات نیز با تقویت پوشش سالم روده و کاهش استرس اکسیداتیو در دستگاه گوارش از سلامت گوارش حمایت می نمایند.

9. افزایش انرژی

آنتی اکسیدان ها در فراوری انرژی و شادابی بدن موثرند. آنتی اکسیدان هایی مانند کوآنزیم Q10 و اسید آلفا لیپوئیک در عملکرد میتوکندری نقش دارند و به بهبود فراوری انرژی سلولی و کاهش خستگی یاری می نمایند. بعلاوه، آنتی اکسیدان ها به مقابله با استرس اکسیداتیو، بهبود ریکاوری و افزایش عملکرد ورزشی در زمان انجام ورزش های شدید یاری می نمایند.

10. کارایی در مدیریت وزن

آنتی اکسیدان ها می توانند در کنترل وزن افراد موثر باشند. برخی آنتی اکسیدان ها مانند پلی فنول های چای سبز می توانند به افزایش متابولیسم و تقویت اکسیداسیون چربی یاری نمایند که در مدیریت وزن موثر است. برخی از آنتی اکسیدان ها نیز ممکن است موجب کاهش اشتها شوند و به کنترل بهتر وزن یاری نمایند.

آنتی اکسیدان خون چیست؟

گلبول های قرمز درون خون در معرض اکسیدان های بیرونی و درونی قرار دارند. در گردش خون و عمدتا در ریزجریان ها (گردش خون در مویرگ ها)، گلبول های قرمز با اکسیدان های فراوری شده به وسیله سلول ها و بافت های اطراف در تماس هستند. علاوه بر این، فراوری کنترل نشده اکسیدان ها در ایجاد بیماری های مزمن مانند تصلب شرایین و بیماری های عصبی دخیل است. سیستم های آنتی اکسیدانی موجود در گلبول های قرمز به طور هماهنگ با یکدیگر برای سم زدایی بیشتر از گونه های فعال فراوری شده به وسیله گلبول های قرمز و محیط اطراف آن ها عمل می نمایند.

کلام آخر

پزشکان مصرف یک رژیم غذایی متعادل که شامل میوه ها و سبزیجات تازه حاوی آنتی اکسیدان ها است را توصیه می نمایند. بسیاری از محصولات آنتی اکسیدان های طبیعی دارند و حاوی مواد معدنی مهم، فیبر و ویتامین های دیگر هستند. تغذیه سالم می تواند به کاهش خطر ابتلا به برخی بیماری ها یاری کند. با این حال، آنتی اکسیدان ها به تنهایی از ابتلا به بیماری های مزمن جلوگیری نمی نمایند.

برخی از افراد مصرف مکمل های آنتی اکسیدانی مانند قرص های آنتی اکسیدانی را برای این کار انتخاب می نمایند اما باید در خرید قرص آنتی اکسیدان دقت زیادی به خرج داد. در برخی موارد ممکن است مواد تشکیل دهنده و دوز پیشنهادی ذکر شده روی بطری این مکمل ها صحیح یا برای شما مناسب نباشد.

بدن شما به روش های مختلف نسبت به آنتی اکسیدان ها واکنش نشان می دهد. برخی از آن ها می توانند خطرات یا اثرات منفی بر سلامت شما داشته باشند. به عنوان مثال، افرادی که سیگار می کشند در معرض خطر ابتلا به سرطان ریه هستند. مصرف دوزهای بالای بتاکاروتن می تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. مصرف آنتی اکسیدان ها ممکن است با برخی داروها نیز تداخل داشته باشد. بنابراین، قبل از مصرف دوزهای بالای آنتی اکسیدان با پزشک خود مشورت کنید. او می تواند به شما یاری کند تا دریابید که چه مکمل هایی برای شما مناسب هستند.

این مطلب فقط جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با یک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه برطرف مسؤولیت خبرنگاران مگ را بخوانید.

منابع: researchgate, health, healthline