مسجد جامع نوش آباد در اصفهان - سبزوار امروز

شهر زیرزمینی نوش آباد و مسجد جامع از مهمترین آثار تاریخی آن بشمار میرود.قدمت مکانی مسجد جامع نوش آباد به دوران قبل از اسلام برمی گردد، طبق برخی منابع قبل از ورود اسلام، آتشکده بوده و با ورود اسلام به ایران تبدیل به مسجد شده است.

در زمان سلجوقیان بنایی جدید بر آن ساخته شد. مسجد جامع نوش آباد با دو ایوان شمالی و جنوبی و شبستانی وسیع که با کاربندی های معماری سنتی تزئین شده، در دوران صفویه توسعه یافته است. در کنار این مسجد، آب انبار، ساباط و امامزاده اسحاق واقع شده است.

این مکان تاریخی در 19 اردیبهشت 1377 با شمارهٔ ثبت 2015 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

مسجد جامع نوش آباد مشتمل بر صحنی وسیع، دو ایوان مرتفع در جبهه های شمالی و جنوبی و شبستانی بزرگ، در جبهه شرقی است. شبستان زمستانی که تنها شبستان فعلی مسجد است سقف هایی آجری و به صورت طاق چشمه دارد. در پشت ایوان شمالی مسجد جامع رواقی وجود دارد و بعد از آن محوطه ایست که به صورت زمین است.

در ایوان جنوبی، کتیبه ای به خط ثلث گچبری شده دارد که تاریخ آن محو شده است. طاق این ایوان کاربندی زیبا با تزئینات آجر و کاشی است. همچنین در نمای پشت بغل های آن، تزئیناتی از کاشی وجود دارد که یگانه تزئین نماهای صحن مسجد است.

در گوشه شمال غربی مسجد، مناره ای آجری واقع شده است که با توجه به نوع آجر چینی، آن را از آثار دوره سلجوقیان دانسته اند. مناره زیبای این مسجد آجری بوده و بر بدنه منقوش آن آیة العلم عندالله به خط معقلی و آجری اجرا شده است.

در کتیبه زیر مأذنه مناره که آجری است و با آجرهایی به صورت مثلث (نیمه ختایی) با طرح و خط بسیار جالبی اسامی خلفای راشدین تکرار شده است.

به ترتیب روی یکی از آجرها نام حضرت محمد (ص) و حضرت علی (ع) و روی یک آجر نام ابوبکر و روی آجری دیگر نام عمر و عثمان با هم روی خشت آجر حک و سپس آجر پخته شده است. این آجرها به صورت هفت و هشت در مجاورت یکدیگر و به صورت تکراری نصب شده و تعداد کل آن بالغ بر 7 ، 8 آجر بوده که به تدریج ریخته شده است.مسجد جامع نوش آباد علاوه بر حیاط میانی، حیاط دیگری در ضلع شمالی دارد که احتمالا باقی مانده حیاطی وسیع تر است.

ایوان جبهه جنوبی این حیاط، با رواق های طرفین خود ترکیب شده است. برای ورود به صحن مسجد باید ابتدا از این حیاط و سپس از دو ایوان پشت به پشت یکدیگر عبور کرد.

ورودی های مسجد

مسجد جامع نوش آباد دارای سه جفت در چوبی کنده کاری شده است که جدیدترین آنها دارای کتیبه ای متعلق به قرن دوازدهم هجری قمری است.

این مسجد دارای دو ورودی اصلی است که در اضلاع جنوب شرقی (دارای تاریخ 1004 هـ.ق. است) و جنوب غربی (دارای در دو لنگه چوبی بوده و دارای تاریخ 1135 هـ.ق. است) واقع شده اند. ورودی جنوب غربی در جلو امامزاده اسحق ساخته شده است. ورودی فلزی جدیدی اخیراً در ضلع شمال غربی و از روبروی آب انبار، در این بنا ایجاد شده است.