قوه قضاییه از دستورالعمل های وزارت میراث فرهنگی حمایت می نماید، امکان ارائه خانه های تاریخی به مجموعه داران برای برپایی موزه - سبزوار امروز

جهت دریافت خدمات پتینه کاری چیست با گروه ساختمانی آبان در ارتباط باشید. هر گونه خدمات رنگ آمیزی با تکنیک های مدرن پتینه کاری را به ما بسپارید.

به گزارش خبرنگاران به نقل از تسنیم، چالش های پیش رو در عرصه حفاظت از میراث فرهنگی پیشینه ای طولانی دارد و در هر برهه از زمان نوعی از این چالش ها گریبان میراث فرهنگی کشور را گرفته است؛ درباره برخی از این مسائل و مصادیق آنها با محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی وزارت میراث فرهنگی، دنیاگردی و صنایع دستی گفت وگو کردیم که در ادامه می خوانید:

تسنیم: در ابتدا توضیحاتی درباره مفقود شدن آلبوم ناصری در کاخ گلستان ارائه بفرمایید چرا که کمی این موضوع حاشیه ساز شده و ضروری است درباره کلیت ماجرا توضیحاتی ارائه گردد.

اتفاقی که درباره آلبوم ناصری افتاده چندان عجیب نیست؛ ممکن است زمانی امین اموال اعلام کند یک شیء در موزه مفقود شده است که بلافاصله مدیر کاخ انجام فرایند قانونی را شروع می نماید و فرآیند انبارگردانی شروع می گردد تا از هر اتفاقی پیشگیری گردد.

اما برای اظهارنظر دقیق در این باره باید منتظر نتایج دقیق انبار گردانی بود تا در این اظهارنظرها اشتباهی پیش نیاید؛ باید توجه داشت که فرایند انبارگردانی به صورت انفرادی انجام نمی گردد و متشکل از گروهی افراد حقوقی شامل نماینده ذیحسابی، حفاظت و حراست و افراد دیگر است که در این رابطه مسئولیت دارند. انبارگردانی زیر نظر این افراد انجام می گردد. امیدواریم بعد از فرایند انبارگردانی خبرهای خوشی داشته باشیم.

تسنیم: موضوع بعد استفاده از پتانسیل رسانه برای معرفی و برطرف مسائل و همچنین ارائه راه چاره است البته این فراوری محتوا با توجه به تغییر نگاه و سلایق مخاطب باید به سمت محتوای تصویری حرکت کند. چقدر از این پتانسیل استفاده شده است و چقدر میراث فرهنگی به یاری اهداف کلان کشور آمده است؟

آینده پایدار از گذشته نشأت می گیرد و این گزاره برای ایران مصداق بیشتری دارد؛ چراکه درخت تاریخ در کشور ما ریشه های عمیقی دارد و در نتیجه برای رشد جوانان ما اهمیت زیادی دارد. بنابراین درس های موجود در میراث فرهنگی ما نه تنها برای ایرانیان بلکه برای دنیایان مفید خواهد بود.

همواره برخی مناطق کشور از دولت و مسئولان گلایه مند بوده اند که چرا به منطقه ما نمی رسند و ما امکانات لازم را نداریم، به عنوان مثال در اورامانات این گلایه ها وجود داشت. ما کوشش کردیم نگاه ویژه ای به آنجا داشته باشیم و کوشش ها برای ثبت آنجا شروع شد تا در فهرست دنیای قرار بگیرد. عرصه ای که در نظر گرفته شد شاید حتی بیشتر از محدوده برخی کشورهای حاشیه خلیج فارس بود. مردم آنجا هم میراث ملموس و ناملموس خود را حفظ نموده اند. از زمانی که این همکاری ها شروع شد، نگاه مردم آنجا هم به حاکمیت و دولت تغییر کرد.

کدام دیپلماسی می تواند چنین نتایجی را رقم بزند و باعث شکل گیری امید در مردم یک منطقه گردد. دیپلماسی فرهنگی در این مواقع پیروز خواهد بود چرا که نشان می دهد شما به ارزش های معنوی این منطقه توجه ویژه ای دارید.

در ماجرای شهر سوخته سیستان و بلوچستان هم این رخ داد و باعث شکل گیری نوعی غرور ملی برای این مردم شد، چرا که به این نتیجه رسیدند که چقدر در منطقه ریشه داری زندگی می نمایند. شهر سوخت نقش فرماندهی برای شهرهای اطراف ایفا می نموده و این حس خوبی به مردم منطقه می داد.

تسنیم: موضوع دیگری که برای ما دغدغه است بحث مجموعه های خصوصی و مجموعه داران این بخش است؛ متأسفانه در حال حاضر ذخیره گسترده و با ارزشی از آثار تاریخی در اختیار این مجموعه داران قرار گرفته است که امکان ویترینی شدن و نمایش آنها را ندارند. در واقع به دلیل فقدان ساز و کار مناسب یا عدم همکاری برخی مسئولان استانی این آثار در شرایط بد و با ضریب امنیت پایینی نگهداری می شوند. آیا قرار است فکری به حال آنها بگردد یا خیر؟

این موضوع مدت ها دغدغه ما هم بوده و البته در این حوزه کارهایی اجرا شده است. به عنوان مثال طی سال های اخیر به دنبال این بودیم که برای فعالیت های این چنینی اخذ مجوز صورت بگیرد، ثبت بشوند و اشیای موجود در سامانه جام قرار بگیرد. حسن ثبت اشیا این است که اگر سرقتی صورت گرفت ما بتوانیم آن را در سطح دنیای پیگیری کنیم.

با همین رویکرد حدود 3400 اثر به کشور مسترد شده که 2600 اثر آن در چند سال اخیر به کشور بازگشته است. استرداد این اشیا به دلیل این است که ما برای آنها سند داریم و آنها را مستندسازی نموده ایم و پیش از این در سامانه های ما ثبت شده اند. با این مستندسازی ها به محض اینکه در حراجی برای فروش عرضه می گردد ما می توانیم ادعای مالکیت کنیم و اثر را پس بگیریم. این بازپس گیری آثار هم با یاری و هماهنگی مراجع بین المللی مختلف و با اتکا به کنوانسیون هایی چون کنوانسیون 1970 یا کنوانسیون 1994 صورت میگیرد.

در کنار این مباحث ما می توانیم یاری هایی برای بازسازی اشیا انجام دهیم، وقتی ما اطلاع داشته باشیم که چه اشیایی با چه وضعیتی در اختیار مجموعه داران است، اگر احتیاج به نگهداری، بازسازی یا آموزش بود می توانیم وارد کار شویم.

در حال حاضر حدود 150 مجموعه در کشور مجوز دارند و تعداد این مجوزها در حال افزایش است. برخی از مجموعه داران با سرمایه خودشان موزه تأسیس می نمایند و در کنار موزه آزمایشگاه و کارگاه های بازسازی قرار می گیرد که از یاری دانشگاه ها هم بهره می گیرند.

خوشبختانه در چند سال اخیر موزه های خصوصی رشد مناسبی داشتند. این موضوع نعمتی است تا مردم در موضوع مجموعه ها و حفاظت از آنها خودشان سرمایه گذای نمایند و باعث شوند که این حوزه به پایداری بیشتری برسد، در واقع هر جا مشارکت مردمی وجود داشته باشد دستیابی به پیروزیت آسان تر خواهد بود.

تسنیم: نحوه ورود و مشارکت وزارت میراث فرهنگی در موضوع مجموعه ها و مجموعه داران به چه صورت خواهد بود؟

مجوز تمام این فرآیند بر عهده وزارت میراث فرهنگی است؛ ما در کشور بالغ بر 711 موزه داریم و می دانید که بیشترین رشد موزه ها در سال گذشته بوده است. سال گذشته به صورت میانگین هر 6 روز یک موزه تأسیس شده است.

از طرف دیگر ما یک ردیف بودجه ای داریم که به عنوان مشارکت با موزه های خصوصی قابل تخصیص است و در قالب یاری های فنی و کارشناسی طبقه بندی می گردد که از این طریق حمایت و یاری هایی انجام می دهیم. البته باید به این نکته توجه کرد که بودجه های ما بسیار مختصر است و امیدوارم در برنامه هفتم نگاه ویژه ای به این وزارتخانه تازه تأسیس بگردد. با این وجود درست است که اعتبارات میراث فرهنگی اندک است اما برکت دارد.

در خصوص مجموعه ها هم ترجیح ما این است که به موزه تبدیل بشوند و این موضوع مورد تأکید وزیر میراث فرهنگی هم است؛ الان هم به دنبال این هستیم که موانع حقوقی و قانونی را در این راستا مرتفع کنیم، همچنین کوشش نموده ایم خانه های تاریخی را برای برپایی موزه اختصاص بدهیم. با این وجود معتقدیم کوشش هایی که اجرا شده کافی نیست و علاقه مندیم فضاهای تاریخی را به مجموعه داران اختصاص بدهیم.

در رابطه با مجموعه های خصوصی و مجموعه داران، شهرداری ها می توانند یاری شایانی انجام بدهند. خوشبختانه یک جریان کلی در کشور شکل گرفته است که خود مسئولان استانی به دنبال روش های تازه در راستای جذب دنیاگرد هستند که بخش زیادی از این جریان مدیون کار رسانه هاست.

این آگاهی بخشی در حوزه میراث فرهنگی نقش به سزایی دارد. به عنوان مثال اخیراً شاهد این هستیم که قوه قضاییه همراهی قابل توجهی با ما داشته است. هر دستوالعمل مهمی که از طرف وزیر میراث فرهنگی کشور ابلاغ می گردد مورد حمایت این قوه قرار گرفته و از سوی دادستانی ها پیگیری می گردد.

یکی از مسائل ما در گذشته این بوده است که قضات خیلی وارد جزئیات مسائل در حوزه میراث فرهنگی و تبعات تخلفات در این حوزه نمی شدند اما توجهات اخیر این قوه به مسائل حوزه میراث فرهنگی برای ما امیدوارنماینده است.

مجموعه داران دغدغه مندی در کشور داریم و باید به آنها یاری گردد، گاهی دیده ایم مجموعه داری تمام درآمد و زندگی خود را برای خرید آثار متنوع صرف نموده و خود در خانه ای اجاره ای زندگی می نماید و یا حتی با هزینه زیاد برخی آثار ایرانی را از کشوری دیگر خریداری نموده و به ایران وارد نموده است. امیدوارم هر چه زودتر شرایط حمایتی و موانع قانونی آن مرتفع گردد تا بتوان از این مجموعه داران حمایت لازم را به عمل آورد.

تسنیم: موضوع دیگری که همواره حاشیه ساز بوده و همچنان در برخی موارد ایجاد حاشیه می نماید، ثبت های دنیای است که بیشتر در حوزه میراث ناملموس نمود پیدا می نماید؛ توضیحی راجع به مسائل ما در این حوزه بفرمایید؛ گاهی ورود برخی کشورها به ثبت برخی میراث مشترک، اولویت ها ما را هم برای ارسال پفراینده، با مسائلی روبرو می نماید.

ببینید ما در کل دو کنوانسیون داریم که اهمیت زیادی دارد، بقیه موارد در یونسکو طرح است و فاقد اهمیت زیاد. یکی از اینها کنوانسیون 1972 است که مورد توافق بیشتر کشورهاست و 50 درصد مقاصد دنیاگردی دنیا بر اساس لیست این کنوانسیون معین می گردد؛ کشور ما هم هر سال یک سهمیه برای ثبت اثر در این کنوانسیون دارد. به عنوان مثال وقتی بازار تبریز به عنوان یک بازار عظیم ثبت می گردد دیگر سخت می گردد بازاری مشابه آن در دنیا ثبت کرد یا موضوع قنات ایرانی را داریم که اثبات می نماید ریشه این دانش در ایران است، اگر در کشورهای دیگری این قنات وجود دارد از دانش ایرانی برای آنها استفاده شده است که ثبت آنها کار سختی است و وقتی ثبت گردد به یکی از مقاصد دنیاگردی در دنیا تبدیل خواهد شد.

بنابراین کنوانسیون 1972 یک فرآیند رقابتی دارد که با مقایسه و تطبیق، پفراینده های آن به نتیجه می رسد. این میراث آنالیز می نماید که هر ثبت چه تأثیری بر کلیت دنیا داشته است. در این آثار بر روی هر پفراینده چند سال تحقیق انجام می گردد و باید برای ثبت هر اثر موانع موجود را مرتفع کرد و از حریم آثار پاسداری کرد تا از فرایند ثبت خارج نگردد.

ثبت پفراینده ها در این کنوانسیون با ارزیابی های میدانی آنالیز می گردد که یا نظر می دهند باید اصلاحاتی در ثبت صورت بگیرد و یا بدون مشکل برای ثبت ارسال می گردد. از طرف دیگر ممکن است این اصلاحات جزئی یا کلی باشد و یا در بدترین شرایط می تواند در فهرست دنیای قرار نگیرد.

ما در حال حاضر 24 اثر ثبت شده دنیای داریم و در حال ثبت پفراینده های دیگری چون اورامانات هستیم که تا اوایل مهرماه ارزیابی آن انجام می گردد و به طور حتم هیچ پفراینده ای خالی از اشکال نیست که با معین شدن مسائل در راستای برطرف آن اقدام خواهیم کرد.

موضوع بعدی مربوط به کنوانسیون 2003 می گردد. کنوانسیونی که ثبت میراث فرهنگی ناملموس را شامل می گردد. البته یک نکته را هم در این زمینه باید ذکر کنم که اصلا میراث از هم جدا نیست و ملموس و ناملموس ندارد، خود ما هستیم که این تفکیکات را برای میراث فرهنگی قائل می شویم. ما وقتی میراث اورامان را می نویسیم میراث ناملموس این منطقه را هم شامل می گردد. اما به هر حال این میراث تحت عنوان میراث ناملموس در کنوانسیون 2003 تفکیک شد. این میراث پیچیدگی های بیشتری دارد چرا که جنبه ملموس و عینی ندارد که امکان ارزیابی میدانی داشته باشد. برای ثبت میراث ناملموس باید یک موضوع معین را بیان کرد و هرچه این موضوع کوچکتر باشد فرآیند اثباتی آن ساده تر است.

بنابراین فرآیند ثبت در این کنوانسیون از فضای رقابتی خارج می گردد. به عنوان مثال خاستگاه عید نوروز ایران است ولی تعداد زیادی از کشورها نوروز را جشن می گیرند بنابراین هر کشوری بخواهد می تواند نوروز را ثبت کند ولی باید به محل خاصی که قرار است ثبت گردد اشاره کند. البته برای ثبت های میراث ناملموس بین کشورها چالش هایی به وجود می آید مثلا اگر میراث فرهنگی ایران باستان را در نظر بگیریم مباحث مشترک زیادی با کشورهای همسایه پیدا می کنیم چرا که زمانی جزئی از ایران بودند بنابراین باید وارد ثبت مشترک میراث بشویم.

ثبت مشترک میراث ناملموس یکسری مزایا برای ما دارد. اولین مزیت این است که دیگر وارد فرایند سهمیه بندی نمی گردد و بعد اینکه کشورها را به هم نزدیک می نماید. مثلا در پفراینده ثبت نوروز ما در ابتدا 8 کشور بودیم و حالا به 12 کشور تبدیل شده ایم.

تسنیم: در زمینه ثبت میراث ناملموس چند وقت پیش بحث ثبت خوشنویسی اسلامی از جانب ترکیه مطرح شد که با اعتراض ایران همراه بود؛ معینا در خصوص این پفراینده، مشکل کار کجاست؟

ما پفراینده خوشنویسی را نوروز کلاسه بندی کردیم و فرستادیم اما گویا به دلیل کرونا یونسکو در امسال از هر کشور یک اثر را بیشتر پذیرش نمی نماید. اما به هر حال ما پفراینده خوشنویسی را برای سال 2021 بارگزاری نموده ایم که بسیار گسترده است و خیلی خوب کار شده. در کشور ماهم خیلی به موضوع خوشنویسی پرداخته شده است.

اما متوجه شدیم در ترکیه هم پفراینده خوشنویسی در حال جمع آوری است؛ در ثبت پفراینده های یونسکو کسی به شخص دیگر که اطلاع نمی دهد، زمانی افراد متوجه فرایند ثبت می شوند که پفراینده ها در سایت یونسکو قرار بگیرد. با این فرایند متوجه شدیم برای سال 2021 یک پفراینده خوشنویسی از جانب ترکیه ارسال شده است.

تا زمانی که میراث ناملموس به کشور دیگری مربوط نگردد هیچ تداخلی پیش نمی آید، مثلا اگر ذکر گردد خوشنویسی استانبولی ارتباطی به ما پیدا نمی نماید. اما ترکیه در این پفراینده از پسوند میراث و سنت اسلامی استفاده نموده است که در این صورت به کشورهای دیگر هم ارتباط پیدا می نماید. به همین خاطر من به این موضوع اعتراض کردم.

اعتراض من هم به مباحث فنی اشاره داشت و باید بگویم حوزه میراث فرهنگی از مباحث فنی خارج نمی گردد و ارتباطی با مباحث بین المللی و سیاسی پیدا نمی نماید. دبیرخانه یونسکو هم اعلام نمود اعتراض ما را به ترکیه ارائه خواهد نمود و در جایی که پفراینده بارگزاری شده اعتراض ما هم وجود خواهد داشت. زمان ارزیابی این پفراینده دو سال است و در این دو سال ارزیابان به اعتراض ما توجه خواهند کرد. در نهایت این پفراینده خوشنویسی اسلامی به سمت یک پفراینده مشترک حرکت خواهد نمود.

برای سال 2021 سه پفراینده مطرح است، یکی خوشنویسی عربی است که به کشورهای عربی ارتباط پیدا می نماید، خوشنویسی ترکیه است که راجع به آن صحبت کردیم و بعد پفراینده خوشنویسی ماست که پیگیری می گردد. پفراینده های مشترک اغلب مارا به سمت صلح و دوستی می برد و به نوعی دیپلماسی فرهنگی است.