تاریخ ری فدای یک پارک؟ - سبزوار امروز

به گزارش خبرنگاران، یک سال از نخستین هشدارها و اعتراض ها نسبت به برنامه هایی که برای زمینِ خالی قرارگرفته در عرصه غربی برج طغرل و حریم قبرستان ابن بابویه مطرح می شد می گذرد، از زمانی که حصارِ دور زمینِ آن نتوانست لایه های تاریخی بیرون آمده از کناره های دیوار را پنهان کند، اما هر بار متولیان شهری و میراثی به بهانه ای از آن گذشتند.

هر چند این زمین تا سال ها پارکینگ مشایعت کنندگانِ قبرستان ابن بابویه بود، اما دست کم این کاربری کمترین تخریب و آسیب ها را به بنا و محوطه تاریخی وارد نموده بود، تا زمانی که به فکر ایجاد یک کاربری برای این زمین افتادند.

در نهایت هر چند وقت یک بار طرحِ جدیدی روی سر این زمینِ خاکی و خالی آوار کردند تا شاید با گرفتنِ یک کاربری از خالی بودنش راحت شوند؛ خاتمه هم طرحِ سازمان نوسازی شهرداری تهران برای اجرایِ طرح بوستان صدوق در این نقطه تصویب شد و آغاز فعالیت کارگاه از آن همان زمان با اعتراضاتی روبرو شد. اعتراضاتی که نخستین نقطه اش به استعلام نکردن از میراث فرهنگی رسید و حضورِ ماشین های سنگین و بولدوزرهایی که در همه بخش های زمین جولان می دادند و از سوی دیگر تا چند متری زمین را گود کردند و همه حرف شان ایجاد زمین بازی برای بچه ها بود. چآن هم در شرایطی که طبق ضوابط میراث فرهنگی، گودبرداری در محوطه های باستانی ممنوع است، محوطه ای که میراث فرهنگی می توانست حتی این حدس را بزند که به علت موقعیت جغرافیایی اش این خصیصه را حتما در پی دارد، اما بعد از آگاه شدن از پروژه اجازه داد تا کارگاه در چند متری برج طغرل و قدیمی ترین قبرستان شهر ری و دومین قبرستان تهران فعال باشد! و در نهایت بعد از این همه مدت و بی توجهی به ضوابطی که باید اجرا می شدند، در زمان خاکبرداری های نهایی، آثار و شواهد فرهنگی و تاریخی به دست آمده اند که میراث فرهنگی را مجبور به ورود نموده و حالا هم سازه ای معماری که باستان شناسان قدمت آن را تقریبا سلجوقی تخمین می زنند، به دست آمده است.

بخش زیادی از آثار یک معماری سنگی را تخریب کردند

رضا سلمانپور - سرپرست هیأت باستان شناسی - با اعلام این کشف بیان نمود: با توجه به اجرای طرح بوستان صدوق به وسیله سازمان نوسازی شهرداری تهران در جبهه غربی برج تاریخی طغرل در شهر ری طی سال های 1400-1399 و برخورد به آثار و شواهد فرهنگی- تاریخی در حین خاکبرداری در این محدوده، انجام حدس باستان شناسی به منظور معین شرایط استقرارهای تاریخی در آن ضروری بود، بنابراین بعد از گرفتن مجوزِ کاوش، معین کردن شرایط لایه های استقراری در محوطه قرارگرفته در جبهه غربی برج طغرل، مستندسازی شواهد فرهنگی موجود، فراهم شدن امکان معین تکلیف ملک و به کارگیری اطلاعات حاصل در مطالعات تکمیلی باستان شناسی منطقه و کشور، در دستور کار قرار گرفتند.

او با بیان این که روش کار این حدس به صورت پژوهش میدانی و مطالعات کتابخانه ای اجرا شده است، ادامه داد: به علت خاک ریزی و احداث محوطه بوستان در سطح، بیشتر آثار زیر سطح فضای بوستان قرار گرفته و تنها در بخش هایی از وسط باغچه هایی که هنوز عملیات عمرانی در آن ها به اتمام نرسیده بود گمانه هایی ایجاد شد که در ادامه به آن ها پرداخته می گردد. بنابراین در سه ضلع شمالی، جنوبی و غربی بوستان پنج گمانه ایجاد شد، این محوطه در زیر ساختمان های مسکونی و مدرسه قرار داشت که بر اساس پروژه به سازی محیطی سازمان نوسازی شهرداری تهران به منظور احداث بوستان، بیشتر این ساختمان ها تملک و تخریب و فضای آزادشده از آن به بوستان تغییر کاربری داده شده است.

او با اشاره به این که در گوشه شمال شرقی محدوده یک باب مدرسه وجود داشت که تخریب شده و تنها پناهگاهی که از دوران جنگ به جای مانده بود در زیر سطح آن دست نخورده به جای مانده است، اضافه نمود: در زمان خاکبرداری بوستان برای تعریف دسترسی به پناهگاه بخشی از دیواره شمالی آن تخریب و حجم زیادی از خاک های اطراف آن برداشته شد که در این خاکبرداری متاسفانه بخش زیادی از آثار یک معماری سنگی هم تخریب و برداشته شد که به همراه آن شواهد فرهنگی همانند سفال هم مشاهده می شد.

سلمان پور تاکید نمود: در این گمانه به جز بقایای معماری (اعم از دیوار، پله و کف) متعلق به دوره آل بویه، به جای مانده سازه ای سنگی به ضخامت حدود 5/3 متر هم در گوشه جنوب شرقی ترانشه به دست آمده که هنوز ضخامت این سازه به علت تداوم کاوش ها، دقیقا معین نیست و بیشتر بخش های سازه در زیر بخش های احداث شده برای پارک تفریحی در این قسمت قرار گرفته است.

آسیب هایی که برج طغرل در چند سال گذشته به چشم دید

به گزارش خبرنگاران، تخریب هایی که فقط در این پروژه اتفاق افتاده و بولدوزرهایی که میراث فرهنگی هم این بار آن ها را به چشم دید، درخواست فعالان میراثی برای ایجاد پایگاهی مستقل از میراث فرهنگی استان تهران را به اسم پایگان میراث فرهنگی شهر ری پررنگ تر می نماید. پایگاهی که بتواند از یک سو نقاط تاریخی شناسایی شده اما مطالعه یا کاوش نشده به وسیله باستان شناسان را آنالیز و قدمت گذاری کند و از سوی دیگر محوطه های تاریخی ناشناخته شهر ری را که هر کدام در کارگاه های ساختمانی با گودبرداری از بین می فرایند و میراث فرهنگی هیچ نشانی از آن ها به دست نمی آورد نجات دهد.

از طرح های چند دهه گذشته تا امروز که پیروز به اجرا کردن شان نشده اند که بگذریم، اما دست کم در طول یک دهه گذشته فکرِ ایجاد ایستگاه مترو در این منطقه، آن هم درست در همین نقطه و بین برج طغرل و قبرستان ابن بابویه یعنی دو نقطه تاریخی و ارزشمند شهرری که با هشدارهای رسانه ای و مخالفت میراث فرهنگی ایستگاهش تغییر کرد یا یکی دو پروژه شهری بعدی از یادمان رازی گرفته تا پارکینگ محلی و به خصوص توسعه قبرستان ابن بابویه، هر کدام دست کم یک بار تنِ تاریخ ری را در این نقطه زیر خاک لرزاندند، اما به همان ها بسنده نکردند و این بار اجازه دادند تا طرحِ اجرای پارک، عرصه و حریم این دو اثر تاریخی را خدشه دار کند.

البته ساخت مرکز فرهنگی برج طغرل و ایستگاه پست گاز در محدوده مرزی برج یعنی حتی نزدیک تر از عرصه اثر و انحنایی که برج در طول چند سال گذشته (احتمال ایجاد آن را به خاطر گودبرداری ها برای ایجاد مرکز فرهنگی طغرل (رازی ری) می دانند) با آن روبه رو بوده است، در طول این سال ها از مهم ترین نقاط ضعف ایجادشده برای ری باستان بوده اند.