دوران کرونا دوران آزمون های اخلاقی است - سبزوار امروز

به گزارش گروه رسانه های خبرنگاران، همه گیری ویروس کرونا در آخرین ماه سال 1398 شمسی و تداومی که دارد، به چالش های فکری گوناگونی دامن زده است. همه گیری ویروس کرونا رویدادی دنیای است و هر رویدادی بسته به واقعیت و تأثیراتی که دارد بر بعضی چیزها تأثیرگذار بوده و از تأثیرگذاری بر بعضی دیگر ناتوان است. در یادداشت حاضر می کوشم با نگاهی معرفت شناسانه و به اجمال به این مساله بپردازیم که ویروس کرونا و همه گیری آن فاقد کدامین و دارای کدامین تأثیرات است. همه گیری ویروس کرونا دارای دو جنبه نظری و عملی است:

جنبه نظری:

در جنبه نظری، ظهور ویروس کرونا و همه گیری آن، رویدادی طبیعی است و موضوع پژوهش علوم تجربی و به خصوص موضوع پژوهش علوم پزشکی است. راه پژوهش در ظهور و بروز آن، پژوهش در شناسایی آن و پژوهش در روش های درمان یا مقابله با آن، تجربه و آزمایش های تجربی است. همانطور که پژوهش های عقلی یا نقلی عملاً روش پژوهش در ویروس کرونا (مطرح در علوم تجربی پزشکی) نیستند و در شناسایی و درمان یا مقابله با ویروس کرونا بی تأثیرند، ویروس کرونا و پژوهش های راجع به آن نیز عملاً روش پژوهش در امور عقلی و امور نقلی (مطرح در علوم انسانی و علوم اجتماعی و رفتاری) نیستند و در شناسایی و کاربست اینگونه امور و علوم بی تأثیرند.

اکنون می دانیم که امور تجربی را از راه تجربه، امور عقلی را از راه عقل، و امور نقلی را از راه نقل مورد شناسایی قرار می دهیم. انتظار نداریم که یک امر تجربی علمی (همچون ویروس کرونا) را از راهی غیر از تجربه، و به طور مثال از راه عقل و دین یا یک امر عقلی (همچون حکمت آفرینش) یا دینی (همچون اعتقادات) را از راهی غیر از عقل و دین، یعنی از راه تجربه مورد شناسایی قرار دهیم. همانگونه که انتظار نداریم طبابت کار دین را انجام دهد، انتظار هم نداریم که دین، معارف دینی و امور دینی کار طبابت را انجام دهند.

انسان تنها مخلوقی است که از شعور بالایی برخوردار بوده و این شعور به او می فهماند که برای درک امور تجربی دارای قوه تجربه و برای درک امور عقلی دارای قوه عقل است، اما برای درک امور الهی و ماورایی دارای قوه ای نیست و از این رو اگر به دنبال درک آنها باشد باید به قوه دیگری که در دست همگان نیست (همچون قوای قدسی یا دینی) روی بیاورد.

رویداد طبیعی کرونا، امری طبیعی و تجربی است و همانگونه که از جنبه نظری بر سایر امور و علوم تجربی، عقلی و نقلی بی تأثیر است، بر امثال مسأله رابطه علم و دین یا علم دینی نیز بی تأثیر است. کرونا بر اینکه علم از راه تجربه بر کشف عالم طبیعت می پردازد و دین نیز (دست کم به حکم امثال بنای عقلا و استصحاب) کار علم را تأیید می نماید دارای هیچ گونه تأثیری نیست. کرونا بر اینکه علوم طبیعی از راه تجربه، علوم انسانی تجربی از راه اعتبارات تجربی، علوم انسانی عقلی از راه عقل، علوم انسانی نقلی از راه نقل و علوم انسانی تجربی -نقلی، یعنی علوم اجتماعی و رفتاری، از راه تجربه و نقل به بار می نشینند دارای هیچ گونه تأثیری نیست. کرونا بر اینکه دین نظام اعتقادی، ارزشی و رفتاری ای است که از سوی خداوند برای راهنمایی و رستگاری انسان ها آمده است و علم دینی مجموعه مسائلی است که حول اموری که در راهنمایی و رستگاری انسان ها تأثیرگذارند و به وسیله کتاب، سنت و عقل به قصد راهنمایی فراهم آمده است دارای هیچ گونه تأثیری نیست. (در تعریف دین و علم دینی از دیدگاه های جناب استاد مصباح یزدی تبعیت نموده ام. نگاه کنید به مصباح یزدی، محمدتقی، رابطه علم و دین، ایران - قم، موسسه امام خمینی(ره) ، 1392، ص 100 به بعد.)

اما کرونا مصداق بارزی است بر این ادعای خطای بعضی که مدعی اند دین همه چیز را بیان نموده است و از این رو ما غیرمعصومان، از درون معارف دینی، هم می توانیم به راه درمان کرونا دست یابیم و هم می توانیم علوم تجربی و امثال علم پزشکی را دینی نموده و به علوم تجربی دینی و امثال علم طب اسلامی راه یابیم.

جنبه عملی:

در جنبه عملی، ظهور ویروس کرونا و همه گیری آن، تأثیرات و تغییرات بسیار زیادی داشته است. همه گیری ویروس کرونا و فقدان پادزهر آن، هویت و ذات تک تک ما انسان ها را تهدید نموده و ترس از دست دادن حیات، ولو اینکه بر تغییر ذات و انسانیت ما ناتوان است، قوای انسانی خوب و بد ما را (که از جمله خواص ذاتی و انسانی ما هستند) بیدارتر نموده است. هر دو اخلاقیات خوب و بد ما بیدارتر شده اند و بسته به انگیزه ها و اهدافی که داریم اینگونه اخلاقیات خوب یا بد را آشکارتر نموده ایم. اکنون فطرت ما بیدارتر شده و فطریات خوب، ما را به افکار و کارهای خوب و فطریات بد، ما را به افکار و کارهای بد رهنمون می شوند.

با وجود این، به خصوص در اینگونه مواقع که با تهدیدات انسانی روبه رو هستیم و منافع مادی و ارزش ها رنگ می بازند، فطریات خوب مان بر فطریات بدمان غلبه می یابند و بیش از اخلاقیات بد به اخلاقیات خوب روی می آوریم؛ هم خود و اطرافیا ن مان را محترم تر دانسته و دوست تر داشته و هم نوع انسان ها را دوست می داریم، هم به کمک خود و اطرافیان و هم به کمک دیگران می شتابیم، هم نگران خود و اطرافیان و هم نگران دیگران هستیم. همکمک هایی که اکنون در دوران کرونا می بینیم از همین فطریات خوب ما نشأت می گیرند. همگان اعم از اشخاص، کادر درمانی، کسبه، کارمندان، مدیران، گروه ها، سازمان ها، دولتمردان و… می کوشند در این همکمک و صیانت از ذات انسان ها سهیم باشند.

اما فطریات خوب ما انسان ها یک روی سکه اند. روی دیگر آن، فطریات بد ما انسان هاست. همین فطریات بد، تعدادی را به استفاده از فرصت ها و حفظ منافع شخصی وادار نموده است. همه ما و به خصوص دست اندرکاران، در معرض این آسیب قرار دارند که به فکر استفاده از فرصت ها و حفظ منافع شخصی باشند، به خصوص آنان که بر منابع مالی و مادی دسترسی دارند، بیش از دیگران در معرض این آسیب قرار دارند.

دوران کرونا دوران آزمون های اخلاقی (اعم از اخلاقیات شخصی، خانوادگی، اجتماعی، مالی، سیاسی و حاکمیتی) است. فطرت انسان و تعالیم دینی ما ابزارهای مناسب پیروزی در این آزمون های اخلاقی اند، در آزمون هایی همچون روابط شخصی، روابط خود با فرزندان و همسران، روابط خود با بیماران کرونایی، با کادر درمانی، با ناتوانان، با گروه هایی که درآمد خود را از دست داده اند و...، در آزمون هایی همچون کوشش های علمی، مالی، صنعتی و...، در آزمون هایی همچون نوع دوستی، حقوق بشر، حقوق بین الملل، فقدان تحریم ها و تهدیدها و...، هم گرایی ها، دنیا وطنی ها و... و در آزمون هایی همچون دوری از فسادهای اجتماعی، مالی، سیاسی و تحکیم و تثبیت باورهای دینی. اکنون در دوران کرونا بیشتر از هر زمان دیگری دریافته ایم که به خداوند، به فطریات و اخلاقیات خوب انسانی و به تعالیم دینی محتاج تریم و دوران کرونا می تواند ما را بیدارتر نموده و به سوی دنیای انسانی تر و الهی تر رهنمون گردد.

کرونا در جنبه های علمی و معرفتی ما و در امثال علوم و اعتقادات ما هیچ تأثیری نخواهد گذاشت اما در جنبه های علمی و رفتاری ما و در امثال محدودیت اجتماعی و مالی مان تأثیر زیادی خواهد داشت، اما همین تاثیرگذاری هم مقطعی است و با فروکش کردن کرونا به تدریج اثرات خود را از دست خواهد داد.

منبع : صبح نو

بازگشت به صفحه رسانه ها