8 ماه طول کشید تا یک کلمه بنویسم، دلیل انتخاب نام ایرانشهر برای رمان جنگی - سبزوار امروز

به گزارش گروه فرهنگی خبرنگاران، نشست رونمایی از سه جلد نخست رمان ایرانشهر با حضور محمدحسن شهسواری، نویسنده این کتاب، علی اصغر عزتی پاک منتقد و نویسنده و مدیر مدرسه رمان انتشارات شهرستان ادب و محمدامین اکبری مدیر انتشارات شهرستان ادب در فرهنگسرای رسانه برگزار گردید.

در ابتدای این برنامه محمد حسن شهسواری با ابراز شادی از چاپ سه جلد اول رمان ایران شهر گفت: روز اولی که جلد نخست این کتاب منتشر شد به دوستان می گفتم اگر می خواهید داستان روی روال خودش بیافتد باید تا انتشار جلد سه صبر کنید؛ و حالا این رخ داده است.

وی در خصوص این رمان ادامه داد: ماجرا های رمان از 29 شهریور 1359 آغاز و تا آبان ماه 59 ادامه دارد. یعنی از دو روز قبل از آغاز جنگ تا سقوط خرمشهر. بیشتر اتفاقات در خرمشهر می گذرد و به فراخور نیرو هایی را که برای دفاع وارد خرمشهر می شوند شاهد خواهیم بود. سعی کردم در حد بضاعت و توانم به همه گروه ها و قشر ها و طبقاتی که حضور در این حماسه حضور داشتند بپردازم. گرچه به یقین این اتفاق به صورت کامل نیفتاده که بدیهی است کاستی هایش بر دوش من است.

نویسنده کتاب ایرانشهر در پاسخ به این سوال که کتاب چند جلد است، بیان داشت: در این لحظه فقط می توانم بگویم خیلی! الان در حال تکمیل و نوشتن جلد ششم هستم که به اتفاقات هفتم و هشتم مهر می پردازد.

* عزتی پاک: ایرانشهر جز دسته رمان هایی نیست که تنها یک بار خوانده شوند

در ادامه عزتی پاک با ابراز شادی از چاپ ایرانشهر در چهلمین سالگرد آغاز جنگ تحمیلی گفت: با جان این کتاب در آمیخته و تقارنش با چهلمین سالگرد آغاز جنگ تحمیلی امر جالبی است.

وی اضافه کرد: به مخاطبین ادبیات داستانی مژده میدهم ایرانشهر هر رمانی نیست و قرار نیست که تنها یکبار خوانده و تمام گردد. ایده های عظیم وقتی می آیند همه میدانند کل کشور با آن ایده متحول می گردد و من فکر می کنم ایرانشهر نیز یک ایده عظیم است که تاریخ ساز می گردد.

منتقد و نویسنده کتاب های داستانی با اشاره به اینکه داستان معاصر ما صندلی خودش را تثبیت خواهد نموده و خرمشهر و داستانهایش حقی بود بر عهده رمان نویسان ایرانی است، اضافه کرد: در تمام سال ها این حق سنگینی می کرد و کسانی که دستی به قلم داشتند این را احساس می کردند در حالی که ما این منطقه عزیز و گرامی را در سال های جنگ برای مقطعی از دست دادیم و باید ثبت مهمی در خصوص وقایع آن روز ها می داشتیم. حالا ایرانشهر گام مهمی است که ادبیات داستانی ایران در خصوص خرمشهر انجام داده است.

عزتی پاک با بیان اینکه کار های زیاد و خردی هم در زمینه خرمشهر اجرا شده است اضافه کرد: کار های خردی که نسبت به این امر شده، ولی آنچه که شامل و جامع باشد و اراده عظیمی را در پس خود داشته باشد و از عهده آن بر بیاید و یکبار همه وقایع را با آدم های شگرفش برعهده بگیرد را در ایرانشهر شاهدیم. طلیعه آن هم در همین سه جلد دیده شده است.

مدیر مدرسه رمان موسسه شهرستان ادب با تاکید بر اینکه نویسنده ایرانشهر از تجربه سنگین و پختگی لازم برخوردار بوده است، اضافه کرد: نویسنده در اوج پختگی و کار بلدی سراغ سوژه ای رفته است و این کار در کارنامه ایشان صندلی خاصی خواهد داشت. ایرانشهر از روز اول که در خصوص ایده آن صحبت شد و برنامه ای که خصوص ان مطرح کردند تعیین بود که به اهمیت و عظیمی این کار واقف اند. نویسنده نفس عمیقی برای قوس عظیم تاریخی کشیدند. این نفس عمیق را در جلد اول می بینیم که نویسنده تازه می خواهد بستری برای معرفی اشخاص فراهم کند و تازه مخاطب ببیند از کجا کار آغاز شده و چه کسانی داستان را رقم زدند.

عزتی پاک ادامه داد: ما هم به عنوان شهرستان ادب همواره این وظیفه بر عهده مان می دیدیم و وقتی این کار را پذیرفتیم می دانستیم زحمت اصلی بر روی نویسنده کتاب است که خلاقیت دارد و پژوهش های سنگینی روی کتاب انجام داده است. تصاویر عمیقی را در عمق جانش متصور می نماید برای خودمان برکت دیدیم و شادیم در کنار آقای شهسواری هستیم و حتما در کنارش خواهیم ماند چراکه کار و ایده بسیار عظیم بوده است.

* دلیلی که باعث شد برای رمانم نام ایرانشهر را انتخاب کنم

شهسواری با تاکید بر این که خرمشهر بهانه ای شده تا از ایران و ایرانی گفته گردد، به اسم ایران شهر اشاره نموده و اضافه کرد: معمولا اسم گذاشتن برایم بسیار سخت است و این کتاب نیز تا مدت ها اسم نداشت. ایران شهر اسم عظیمی بود و بضاعت من اندک. ظرف و مظروف به هم نمی خورد، اما وقتی جلوتر رفتم و فهمیدم قرار است چه رمانی بنویسم به خودم قول دادم حاصل چیزی گردد که در خور این نام باشد. فضای رمان هم این اجازه را به من می داد. از صد سال پیش جنوب خوزستان مرکز اقوام ایرانی بوده است؛ آبادان به خاطر پالایشگاه و خرمشهر به خاطر بندر بودنش؛ و نیز وقتی جنگ آغاز شد مردم از تمام نقاط ایران برای دفاع به آن جا آمدند.

وی با بیان این که اولین کار دفاع مقدسم نیست، اضافه کرد: بیش از ده کتاب در حوزه خاطرات جنگ منتشر کرد ه ام که برخی از آن ها در همین ایران شهر استفاده شده. مثلا خاطرات یکی از کلاه سبز های نوهد که 21 ساعت با او مصاحبه کردم. ضمن آن که فصل های مبسوطی در اولین و ششمین رمانم در جنگ می گذرد.

نویسنده کتاب ایران شهر اضافه کرد: این تجربیات اعتماد بنفسی را به من داد تا در خصوص خرمشهر کار کنم. به رغم این که اصالتم خراسانی است، اما در آبادان به دنیا آمده ام و یکی از قدیمی ترین عکس های من زیر پل خرمشهر در دو سالگی است. خود آبادانی ها معتقدند اگر کسی مدتی آن جا زندگی نموده باشد دیگر گریزی از آن خاک ندارد. به اصطلاح خاکش دامن گیر است.

در ادامه علی اصغر عزتی پاک در پاسخ به این سوال که نوع نگاهی که در ایرانشهر به جنگ هست را چطور ارزیابی میکنید مطرح نمود: خروج از کلیشه ها را در ایرانشهر شاهد بودیم هر نویسنده ای که می آید قالبی را معیار قرار میدهد و بقیه نویسندگان نیز از آن تبعیت می نمایند، اما آقای شهسواری از این قالب بیرون زد و زمین بازی را عوض کرد و کار را با نشاط در زمینه دفاع مقدس تحویل داد.

وی ادامه داد: امروز که از صبح دوباره آغاز کردم که یک دفعه احساس کردم با یک کار باشکوهی طرف بوده ام و، چون ما هرچه کار درخشان داریم در ایران حتما باید ارجاع بدهیم به یک متن بین المللی که این را نقصان خواهم دید، اما شاهد این خواهم بود که این کتاب در آینده به سمتی بازتاب خواهد داشت که دیگر اهالی نویسندگی ایرانشهری برای خودشان خواهند نوشت و به چنین متن پر استقبالی تبدیل خواهد شد.

مدیر مدرسه رمان شهرستان ادب با تاکید بر پختگی نویسنده و تسلط بر هیجانات اضافه کرد: نگاه آقای شهسواری به انسانی که دارد می جنگد و مفاهیمی که این دفاع بر اساسش شکل میگیرد متفاوت است و دلیل اصلی آن این است که نویسنده به پختگی و تسلط بر روی هیجاناتش رسیده است. خواهی نخواهی انسان ها در سنین مختلف روحیاتی دارند و بر اساس آن عمل می نمایند و حرف میزنند و بر همین اساس جوانی باعث غلبه هیجان بر حقایق می گردد، اما احساس میکنم آقای شهسواری در سنی که به دنبال ایرانشهر رفت که هیجانات را پشت سرگذاشته بود.

عزتی پاک توضیح داد:: برای یک انسان جا افتاده ارزش ها وضوح دارند و برخی چیز ها شعار بود و برخی چیز ها بازی بود، ولی در عمقش ارزش های ماندگاری است که فقط برای فقط دیروز و امروز نیست بلکه این ارزش ها در طول زمان بوده اند و خواهند بود و هر انسان ایرانی که خاکش را دوست دارد، بخاطر آن فداکاری کند.

وی ادامه داد: در ایرانشهر همه اش بخاطر این نیست که خاکش را دوست دارد و با یک فرهنگی آدمهایش را وارد جنگ می نماید و با یک فرهنگی پیروز می شوند یا شهید میشوند. در واقع یکی از مهمترین عناصر این رمان این است که به شور رسیده در حالیکه آن جا هایی که شور رمان بالا می رود کنترل شده و آگاهانه اتفاق می افتد.

* عزتی پاک: کوشش نموده با صداقت و صراحت به دنیا آدم های دفاع مقدس نزدیک گردد

عزتی پاک با اشاره به اینکه لطافت در ایران شهر نیز به وضوح لمس می گردد اضافه کرد: گاهی آنقدر لطیف می گردد در میانه جنگ ما یک صفحه یا دو صفحه شعر داریم و آدم های داستان شاعرانگی می نمایند در حالی که اتمسفر حاکم بر داستان و این صحنه بسیار لطیف و شاعرانه جنسش جور دیگری است و به نتایجی دیگری است نویسنده کوشش نموده با صداقت و صراحت به دنیا آدم های دفاع مقدس نزدیک گردد و آن ها را چنان که بوده اند بنمایاند. با همه مسائل و قهرمانی ها و فداکاری هایشان. انسان ها وقتی با یک ارزش عظیم از جان و مالشان می گذرند این کفایت می نماید قهرمان باشند و این لزومی ندارد تمام ابعاد وجودیشان پاک و سرشته از عطر و گلاب باشند. در واقع می توانند مسائلی داشته باشند و این فداکاری نهایی ارزشی است که ایجاد می نمایند.

عزتی پاک با اعلام اینکه این کتاب را در دوره ای به عنوان ناشر خواندم و در حال حاضر برای بار دوم آن را مطالعه می کنم اضافه کرد: این کتاب را دوره ای به عنوان ناشر خواندم، ولی در حال حاضر برای خودم می خوانم و بسیار شاد و خرسندم و با حال خوبی از یک متن و درست و ارزشمند و کاری که حق مطلب را ادا نموده است دفاع کنم.

در ادامه نویسنده کتاب ایران شهر به صندلی این کتاب در ادبیات دفاع مقدس پرداخت و اضافه کرد: اگر مجاهدت سترگ عظیمان خاطره نویسی همچون مرتضی سرهنگی، محمد قاسم فروغی، هدیت الله بهبودی، علیرضا کمره ای و دیگران نبود، فکر کردن به نوشتن این کتاب هم برایم محال بود. برای این رمان تا به امروز بالای 250 عنوان کتاب خوانده شده که این 250 کتاب حاصل دهه ها زحمات دوستانِ بخش های مختلف ارتش و سپاه و حوزه هنری و بنیاد شهید و جا های دیگر است. مردم کمتر می دانند دانشجویان دانشگاه افسری در خوزستان جنگیدند. کمتر جایی در این خصوص صحبت شده است. همچنین از تکاوران نیروی دریایی خیلی کم صحبت شده. از افسران و درجه داران و سربازان پادگان دژ، جمعی لشگر 92 زرهی اهواز؛ و مهم تر از همه، مردم عادی. از عرب و فارس. به خصوص در این زمینه هموطنان عرب ما مظلوم واقع شده اند.

از سوی دیگر من بر شانه های نویسندگان عظیم جنگمان هم ایستاده ام. از احمد محمود بی همتا گرفته تا حسین آبکنار و احمد دهقان و محمدرضا کاتب و حسن بنی عامری و مجید قیصری و محمدرضا بایرامی و بسیاری دیگر. اما چون من از آبادان و خرمشهر می نویسم، باید از سه نام به طور ویژه یاد کنم که بر ایران شهر حق تقدم دارند. یکی نخل های بی سر نوشته قاسمعلی فراست. این رمان از این جهت مهم است که اولین رمانی است که در خصوص خرمشهر نوشته شده. در سال 61. یعنی زمانی وقتی من فقط 11 سال داشتم. دو رمان بسیار خواندنی دیگر هم شطرنج با ماشین قیامت نوشته حبیب احمدزاده و حیاط خلوت اثر فرهاد حسن زاده است که هر دو در آبادان می گذرند.

وی با بیان یکی از دلایلی که نمی توانم دقیق بگویم این رمان چند جلد خواهد شد این است که وقتی آن را آغاز کردم خیلی قاطع تصمیم گرفتم آبادان را وارد رمان نکنم. چون آبادان حقیقتا دنیا دیگری است. مصور کردنش مردافکن است. اما به جلد چهار که رسیدم متوجه شدم از خرمشهر گفتن بی سر زدن به آبادان محال است. پس آبادان هم وارد رمان شد.

* شهسواری: هشت ماه طول کشید تا اولین کلمه را بنویسم

شهسواری با بیان این که در این رمان قید های زمان و مکان فرایند نوشتن را سخت ننموده است، اضافه کرد: اورسن ولز می گوید عظیمترین دوست هنرمند قید است. چرا که چهارچوب به او می دهد. بعد از هشت ماه پژوهش پردامنه و دو سفر به منطقه، اولین کلمات رمان نوشته شد؛ که البته این پنجاه درصد پژوهش است و بقیه در راستا نوشتن صورت می گیرد. وقتی کار هنری بر مبنای پژوهش صورت می گیرد، عظیمترین سختی برای هنرمند اتفاقا کنار گذاشتن مواد است و نه استفاده کردن از آن ها. وقتی زحمت می کشید و مستندات زیادی جمع می کنید، دوست دارید از همه آن ها بهره ببرید که این به رمان خیلی ضربه خواهد زد. قید زمان و مکان خیلی به من یاری کرد تا راحت تر بتوانم دست به انتخاب بزنم.

شهسواری در پایان ضمن قدردانی از موسسه شهرستان ادب گفت: خوشبختانه کار به صورت شکیل و زیبا در آمده و امیدوارم این همکاری به خاطر خرمشهر و انسان هایی که آن دفاع کردند، به بهترین وجه ادامه پیدا کند.

* عزتی پاک: ایرانشهر روایی و پذیرندگی بسیار بالایی دارد

سپس عزتی پاک به بیان نکاتی پرداخت و گفت: این رمان در نهایت به سقوط خرمشهر می انجامد و این اتفاق خوبی نیست که رمانی بنویسیم که شکستمان را نشان دهیم، ولی در حالی که در دل شکست روزنه های نور و چشم انداز های روشن گذاشته شده است از انسان هایی که از سرزمین دفاع می نمایند و یا شهید می شوند و هر کدام برای خودشان معرکه ای هستند. هر گلوله ای که می خوریم یک وزنه ای در داستان بر جای می گذارد که نشان می دهد همچنان ایستاده و مقاوم و پر از امیدیم و این ویژگی دیگر مهم ایرانشهر است که از ابعاد دیگری به پیروزی و وجهه های آن می پردازد.

این منتقد و نویسنده بابیان نکات دیگر اضافه کرد: نویسنده در اوج پختگی کار می نماید و سعی ننموده است داستان را طیفی کند و هر کس عشق ایران و ایرانی دارد و سر سوزنی عشق با ایران را وجودش حس می نماید می تواند مخاطب این رمان باشد. ایرانشهر روایی و پذیرندگی بسیار بالایی دارد و برای همه کسانی که در این مملکت کار نموده اند احترام قائل است و بخش هایی که به دلیل حب و بغض هایی که در آن موقع نادیده گرفته شد، آن ها را نشان داده و حقشان را ادا نموده است ایرانشهر خواسته حق همه طیف ها را بدهد و آن را نشان دهد.

در پایان نیز از سه جلد کتاب رونمایی شد.